Co tak naprawdę oznacza i kiedy rozpocząć leczenie?
HORMON WZROSTU (zwany też somatotropiną) jest wydzielany przez przysadkę.
PRZYSADKA to niewielki gruczoł wydzielania wewnętrznego o wielkości około 1 cm, umiejscowiony w centralnej części mózgu, schowany w strukturze kostnej zwanej siodłem tureckim. Z podwzgórzem łączy go lejek, w którym przebiegają naczynia krwionośne i neurony.
Oprócz hormonu wzrostu z przysadki są wydzielane również inne hormony: zawiadujące czynnością tarczycy (TSH), kory nadnerczy (ACTH) i gonad (LH i FSH). Produkowana jest tu też prolaktyna, ważna w procesie laktacji.
NIEDOBÓR HORMONU WZROSTU może więc występować jako:
U dzieci hormon wzrostu odpowiada przede wszystkim za wzrost kości na długość, dzięki czemu DZIECI ROSNĄ.
Działanie to odbywa się w ten sposób, że hormon wzrostu stymuluje wydzielanie substancji zwanej IGF-1. Jest ona produkowana głównie w wątrobie i zwana jest głównym mediatorem działania hormonu wzrostu.
Jednak hormon wzrostu spełnia RÓWNIEŻ INNE WAŻNE FUNKCJE zauważalne zarówno u dzieci, jak i u dorosłych:
występują od chwili urodzenia
PRZYCZYNY WRODZONE związane są najczęściej z nieprawidłowym działaniem genów odpowiedzialnych za wytworzenie się komórek produkujących hormon wzrostu. Choroby te mogą się dziedziczyć i wówczas chory rodzic może przekazać wadliwy gen swojemu dziecku. Obserwujemy też czasem zaburzenia budowy przysadki – może być zbyt mała lub nieprawidłowo wykształcona.
Uszkodzenie czynności przysadki w zakresie wydzielania hormonu wzrostu może też wystąpić w trakcie porodu lub okresu okołoporodowego na skutek porodu kleszczowego, krwawienia dokomorowego czy nawet infekcji.
mogą wystąpić w każdym wieku, także u dorosłych
Z kolei PRZYCZYNY NABYTE to skutki urazów, gruczolaków przysadki, nowotworów tej okolicy lub skutków ich leczenia (zwłaszcza radioterapii). Rzadziej zdarzają się zapalenia przysadki lub tzw. zespół pustego siodła.
Najczęściej jednak przyczyna SNP jest trudna do ustalenia i wówczas mówi się o idiopatycznym niedoborze hormonu wzrostu.
U dzieci najważniejszym i najbardziej zauważalnym objawem niedoboru hormonu wzrostu jest WOLNE TEMPO WZRASTANIA. Powoduje to, że dziecko pogarsza pozycję centylową wzrostu na siatkach centylowych.
U osób dorosłych objawami niedoboru hormonu wzrostu są:
Niedobór hormonu wzrostu diagnozuje się głównie poprzez ocenę poziomu IGF-1 i testy stymulacyjne. W przypadku potwierdzonego niedoboru stosuje się leczenie substytucyjne w formie codziennych lub tygodniowych zastrzyków, które daje bardzo dobre efekty i może być refundowane przez Narodowy Fundusz Zdrowia.
Siatki centylowe to wykresy pozwalające śledzić rozwój dziecka na tle rówieśników tej samej płci i wieku. Pokazują, czy tempo wzrostu mieści się w normie i czy dziecko rozwija się harmonijnie. Środkowa linia (50 centyl) oznacza przeciętny wzrost, natomiast wartości poniżej 3 centyla mogą wskazywać na niskorosłość wymagającą dalszej diagnostyki.
Pozycja dziecka na siatce centylowej określa, jaki procent rówieśników jest wyższy lub niższy. Jeśli np. dziecko znajduje się na 75 centylu, oznacza to, że 75% dzieci ma taki sam lub niższy wzrost. Ważne jest nie tylko miejsce na wykresie, ale też utrzymanie stałego kanału centylowego – nagły spadek lub wzrost może być sygnałem zaburzeń tempa wzrastania.
Leczenie hormonem wzrostu dla dzieci z niedoborem hormonu wzrostu zostało zaaprobowane już w 1985 roku. Jednak, poza tym rozpoznaniem, stosowane jest również w innych jednostkach chorobowych.
W Polsce leczenie niskorosłych dzieci z somatotropinową niedoczynnością przysadki (niedoborem hormonu wzrostu) jest dostępne jako Program Lekowy Ministerstwa Zdrowia i podlega całkowitej refundacji dla pacjentów przez NFZ (czyli jest darmowy). Oprócz tego programu, są dostępne jeszcze 4 inne programy lekowe wykorzystujące leczenie hormonem wzrostu. Poniżej omówiono 3 z nich. Czwarty dotyczy leczenia niedoboru wzrostu w przewlekłej niewydolności nerek u dzieci.
Poznaj najważniejsze fakty o niedoborze wzrostu w formie czytelnych infografik. Dzięki nim łatwiej zrozumiesz mechanizm działania hormonu wzrostu i etapy leczenia.
W Polsce działa ponad 30 ośrodków uprawnionych do prowadzenia terapii hormonem wzrostu. To wyspecjalizowane placówki medyczne, które zajmują się diagnostyką, kwalifikacją pacjentów oraz prowadzeniem leczenia substytucyjnego.
Na specjalnej podstronie prezentujemy pełną i aktualną listę ośrodków podających hormon wzrostu w całym kraju. Zestawienie umożliwia szybkie znalezienie najbliższej placówki realizującej program leczenia oraz zawiera dane kontaktowe potrzebne do umówienia wizyty.
